فصل سوم:رابطه عقل و ایمان از منظر متکلمین مسیحی:درجهان غرب،سه دیدگاه شاخص وجود دارد.
الف- دیدگاه ناسازگاری:آنـها ایمـان را درتقابـل باعقل می دانند!درنگاه اینان «ایمان به صلیب‌آویختگی عقل است»ازمتفکرین این دیدگاه می توان به:ترتولیان.شستوف،کرکگور،پولس قدیس،پاسکال،کی یرکگارداشاره نمود.
ب- دیدگاه سازگاری:که خود سه دیدگاه در اینجا وجود دارد.
1- برتری ایمان برعقل:آنان میگویند:وحی به انسان اعطاء شده تاجایگزین همه معارف شود.آنان می گفتند:چون خدابا ماسخن گفته است،دیگرحاجتی به تفکرعقلی نیست وآن چه دانستنش درنیل به رستگاری ضرورت دارد،درکتاب مقدس مندرج است؟ازاین رو،باید شریعت راآموخت،ودرآن تامل،وبه احکام آن عمل کرد;دراین صورت،دیگر حاجتبه چیز دیگری،حتی فلسفه نیست.ازمتفکرین این دیدگاه می توان اگوسیتن،آنسلم قدیس،برنازکبیر وقدیس پیتر دامیانی و اورینکس،اشاره نمود.
2- برتری عقل برایمان:آنان معتقدندحقیقت مطلق رانمی توان درهیچ وحی ای یافت بلکه باید آن رادرعقل جستجوکردونباید بر سخن عقل چیزدیگری افزود دراین گروه کسانی چون گالیله، ابن رشدیان لاتینی، مارسیلیوس پادوایی و یوحنای ژاندامی قرار دارند
3- تفکیک حوزه عقل وایمان:آنان میگفتند:ایماحن وعقل،دونوع معرفت متمایز است وهیچ یک جایگزین دیگری نمیشودتاوظیفه اورا بعهده بگیرد.ازطرفداران این نظریه میتوان به آکویناس ،ویتگنشتاین ،الوین پلانتینگا و جان هـیک اشاره نمود.
نقد این دیدگاه:هیچگونه تعارضی میان آن دو وجود ندارد.چون معرفت مربوط به عقل وایمان مربوط به قلب است وتعلق آن دو به یک چیز دریک فرد ودریک زمان کاملا ممکن است.
فصل چهارم:رابطة عقل و ایمان درنگاه متکلمین اسلامی:دو دیدگاه بین متکلمین اسلامی وجود دارد1- ناسازگاری2- سازگاری که چهارنظریه درآن وجود دارد.
الف: دیدگاه ناسازگاری:این دیدگاه معتقداست که قلمرو تعقل وایمان یکی است.ایمان قصد تصاحب کل منطقه‌ای را داردکه تعقل مدعی‌سلطه برهمان است.اماعلیرغم وحدت قلمرو،آن دو با یکدیگر هرگزکنارنمی‌آیند.طرفداران این نظریه در اسلام اهل حدیث وحنابله مخصوصا احمدبن حنبل از اهل سنت واخباری ها از شیعه مخصوصا استرآبادی می باشند.
ب: دیدگاه سازگاری: که خود چهار دیدگاه دراینجا وجود دارد.
1- برتری عقل برایمان:اینان عقیده دارندکه عقل میزان برای دین وشریعت است این گروه نگاه افراطی به شان عقل درقلمرودین دارندزیرامیزان بودن عقل درساحت دین به این معناست که هرچه موافق باعقل است صحیح بوده وجزء دین محسوب می شودوهرچه با عقل موافق نبودناصحیح وجزءدین به حساب نمی آید.متکلمان که روش فلسفی داشته اندومعتزلة طرفداران این دیدگاه بوده اند.
2- برتری ایمان برعقل:این گروه عقل را مفتاح شریعت میدانند.یعنی پس ازگشودن درگنجینه دین باکلیدعقل آن راباید به کنارگذاشت وخود بی استعانت از کلیدبا محتوای گنجینه رو به رو می شود.علامه مجلسی جزاین دسته است.
