خمس
آیا زنى که حقوقبگیر است و از مال شوهر جدایى ندارد، باید جدا خمس بدهد یا در مازاد بر نیاز زندگى مشترک، دادن خمس کفایت مىکند؟
هر یک از زن و شوهر سال خمسى مستقلى به حسب درآمد سالانه خویش دارند و بر هر کدام واجب است که خمس باقیمانده حقوق و درآمد سالانه خود را در پایان سال خمسى خود بپردازد.
اگر قبل از رسیدن سر سال خمسى، پولى را به عنوان پیشپرداخت دریافت کنیم و نیمى از کارى که باید انجام دهیم قبل از سر سال خمسى و نیمى دیگر پس از آن (در سال خمسى جدید) انجام شود، آیا پرداخت خمس کل پیشپرداخت واجب است؟
مقدارى که در مقابل آن کار انجام گرفته است، پرداخت خمس آن مقدار واجب است.
حکم خمس زمینى که 20 سال قبل با قیمت پایین خریدارى شده و تاکنون ـ که قیمت آن حدود 2000 برابر شده ـ خمس آن پرداخت نشده چیست؟
خمس مبلغ پرداختى بابت قیمت زمین را ضامن است و با فرض تفاوت چشمگیر نسبت به قیمت فعلى، احوط مصالحه در مقدار تفاوت قیمت است.
شخصى با سرمایهاى که خمس آن را پرداخت کرده، یک مرکز شغلى ایجاد کرده و ماهانه درآمدى دریافت مىکند. وضع شخصىاش بدین صورت است که هم خودش به دیگران بدهکار است و هم از دیگران طلبى دارد و خانه مستقل ندارد. به دیگران کمک مالى بلاعوض هم دارد. آیا به درآمد ماهانهاش خمس تعلق مىگیرد؟
سودى که از سرمایه مخمّس او حاصل مىشود چنانچه پس از صرف در هزینههاى لازم زندگى و صرف در خیرات و صدقات، سر سال خمسى اضافه بیاید و پسانداز شود، مقدار پسانداز شده خمس دارد. بدهکاریهایى که دارد اگر در رابطه با کسب اوست از سود کم مىشود و اگر در رابطه با خرید لوازم زندگى در همان سال باشد از درآمد او کسر مىشود و اگر مربوط به سالهاى قبل باشد نمىتواند کسر کند و طلبهایى که از مردم دارد اگر وصولشدنى است باید سر سال خمسى تخمیس کند، و إلاّ هر وقت وصول شد باید خمس آن را بدهد.
بنده براى خرید سیمکارت تلفن همراه پول واریز نمودهام و سال مالى بنده نیز نزدیک است، آیا براى وجه واریزى که فعلاً سیمکارت را تحویل نگرفتهام خمس تعلق مىگیرد یا نه؟
اگر از درآمد بین سال واریز شده و مبلغ مزبور به عنوان خرید بکار رفته (نه به عنوان سرمایهگذارى) و مورد نیاز و مطابق با شأن عرفى باشد، خمس ندارد.
بعضى از اشخاص که از اوّل عمرشان حساب و کتابى نسبت به خمس ندارند و با همین وضع به حجّ تمتّع و عمره مفرده مىروند، حج اینها چه حکمى دارد؟
در صورتى که پول قربانى و احرام آنها از آن نباشد صحیح است و إلاّ اشکال دارد و در هر حال، گناه کرده است.
علما مىگویند انسان باید حساب سال داشته باشد، اگر کسى درآمد او کمتر از مخارجش باشد باز هم واجب است حساب سال داشته باشد؟
منظور علما نیز کسى است که درآمد اضافى و پسانداز داشته باشد نه کسى که درآمد اضافى و پساندازى نداشته باشد.
آیا مردم مىتوانند مالیاتى که به دولت اسلامى پرداخت مىنمایند را بابت خمس حساب نمایند؟
مالیات شبیه سایر هزینههاست و جزء هزینه سال محسوب مىشود و بابت خمس محسوب نمىشود.
حقیر در خرید و فروش عمده سبزى و باربرى با یک ماشین با چند نفر شریک هستم، یکى از آنها برادرم است که در پرداخت خمس کوتاهى مىکند، موقعیّت ما هم طورى است که کنار زدن او از شراکت نه از نظر فامیلى و نه از نظر وضع شغلى در محل به صلاح ما نیست، تکلیف من چیست؟
ما به شما اجازه مىدهیم که خمس خود را بدهید و نسبت به سهم خود تصرّف کنید و سعى کنید برادرتان را نیز امر به معروف کنید.
آیا لازم است که هر مقلّدى خمس اموالش را به مرجع تقلید خودش بدهد؟
اعطاى خمس به مرجع مقلّد در صورتى لازم است که معلوم نباشد مجتهدین دیگر در همان مصارفى که مرجع مقلّد لازم مىداند مصرف مىکنند و نیز در صورتى که مرجع به عنوان حکم حاکم از مقلّدین خمس را طلب کند، لازم است. در غیر این دو صورت مىتوان به نظر مجتهدین دیگر مصرف کرد.
اگر میّتى مدیون باشد و خمس نیز بدهکار باشد و ترکه، وافى به هر دو نباشد، ورثه کدام را مقدّم کنند؟
هرگاه مالى که به آن خمس تعلّق گرفته موجود باشد باید خمس را مقدم بدارند و اگر آن مال موجود نیست، احتیاط آن است که آن مال را میان هر دو طلبکار تقسیم کنند.
شرکت در مجالس حرام
سؤال: شرکت در عروسی ها و مجالسی که محرم و نامحرم مختلط هستند چه صورت دارد؟ و اجازه دادن والدین فرزندانشان را جهت شرکت در این گونه محافل چگونه است؟
حضرت آیه الله بهجت:
بـا فـرض اشتمال بر حرام یا مفسده باید اجتناب شود و اختلاط زن و مرد هم جایز نیست.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
حرام است.
حضرت آیه الله سیستانی:
اگر به نحوی است که موجب مفسده و یا ارتکاب گناه است جایز نیست.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
جایز نیست و باید آنها را منع نمود.
حضرت آیه الله تبریزی:
چنانچه اختلاط مرد و زن نامحرم همراه ارتکاب محرّمی باشد یا سبب تحریک شهوت بر حرام گردد جایز نیست و باید والدین فرزندانشان را منع کنند تا در این گونه اختلاط ها شرکت نکنند.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی: در فرض مسأله که مجلس به صورت مجلس گناه درآمده و مجلس سالم اسلامی نیست، شرکت در آن حرام است.
تغییر و تبدیل نذر
سؤال: کسانی که برای ایام محرم یا ایام دیگر نذرهایی دارند ولی صیغه نذر نخواندند و نیت انجام نذر را داشتند، آیا می توانند زمان انجام نذر را تغییر داده یا آن را تبدیل نمایند؟
حضرت آیه الله خامنه ای:
در فرض سؤال تغییر و تبدیل مانعی ندارد.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
هرگاه صیغه نذر را به عربی یا فارسی و یا زبان دیگر نخوانده تغییر و تبدیل آن مانعی ندارد.
حضرت آیه الله سیستانی:
اگرصیغه نخوانده اند چیزی برآنها واجب نیست و هرگونه تغییری اشکال ندارد.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
بلی
حضرت آیه الله بهجت:
در فرض مذکور می توانند.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
درفرض سؤال اگرصیغه نذر را حتی به فارسی هم نخوانده اندتغییر اشکال ندارد.
حضرت آیه الله تبریزی:
بهتر این است که به همان مورد نذر و در زمان تعیین شده عمل شود.
مسأله ای درباره وفا به نذر
سـؤال: کسی کـه می گـوید اگـر مـریض مـن خـوب شد فلان کار را انجام می دهم یا اگـر کارم درست شد چنیـن عملی انجام می دهم آیا چنین نیتی نذر محسـوب می شود؟ که عمل به آن واجب بـاشد یا حتماً باید صیغه ی نذری که در رسـاله ها نـوشته شده خـوانده شود که در آن صورت قابل تغییر بوده یا واجب الوفاء نباشد.
حضرت آیه الله خامنه ای:
در نذر خواندن صیغه لازم است وگرنه وفای به آن لازم نیست.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
در نذر باید صیغه خوانده شود و لازم نیست آن را به عربی بخوانند پس اگر بگوید چنانچه مریض من خوب شود برای خدا بر من است که ده تومان به فقیر بدهم نذر او صحیح است و باید برای خدا به زبان گفته شود و قصد آن در دل کافی نیست. (نقل از رساله)
حضرت آیه الله بهجت:
در انعقاد نذر باید صیغه بخواند و در عهد قلبی بدون صیغه احوط آن است که بر طبق آن عمل کند.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
نذر محسوب نمی شود و واجب الوفاء نیست مگر آن که صیغه ی شرعیه نذر به عربی یا عجمی خوانده باشد.
حضرت آیه الله تبریزی:
در فرض مزبور نذر منعقد نشده و عمل به آن واجب نیست.
حضرت آیه الله سیستانی:
نذر نیست و وفای به آن واجب نیست.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی: واجب شدن نذر احتیاج به خواندن صیغه دارد، هرچند به زبان فارسی باشد
گفت و گو در اینترنت
سؤال: (chat) چت در اینترنت با جنس مخالف- با این شرط که از حدود شرعی خارج نشویم (مثلاً برای تبادل نظر)- چه حکمی دارد؟
همه: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد اشکال ندارد.
تبصره: البته اگر جنس مخالف زن جوان باشد، بهتر است گفتگوی با او (هرچند بدون قصد لذت هم باشد)، ترک شود.
امام علی (ع) می فرمایند:
* هر کس که لباس حیا بپوشد، کسی عیب او را نبیند.
* زکات زیبایی، پاکدامنی است.
فرق غنا با موسیقی
سـؤال: با تـوجه بـه تـرویج مـوسیقی از طـرف بعضی مراکز فرهنگی، برخی می گویند: غنا حرام است و موسیقی اشکال ندارد، لطفاً فرق بین غنا و موسیقی را بیان فرمایید و برخی می گویند: موسیقی اصیل و سنتی اشکال ندارد لطفاً نظرتان را بفرمایید.
حضرت آیه الله خامنه ای:
غنا خوانندگی مطرب و ملهی متناسب با مجالس عیش و نوش است و موسیقی نوازندگی با همان اوصاف است و در حکم با هم فرقی ندارند و هر دو حرام است.
حضرت آیه الله تبریزی:
غنا (آوازه خوانی مناسب مجالس خوشگذرانی که در مضمون باطل باشد) و گوش دادن به آن حرام است و بنابر احتیاط واجب باید از مطلق خواندنی که با ترجیع صوت (چهچه) است ولو در مضمون باطل نباشد اجتناب نمود و نیز موسیقی لهوی (نواختن با آلات مخصوصه که مناسب خوشگذرانی باشد) و گوش دادن به آن حرام است. موسیقی ای که مناسب خوشگذرانی باشد حرام است و بین انواع آن فرقی نیست چه سنّتی باشد یا غیر آن.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
غنا آوازی است که در آن صدا را در گلو می گردانند که به زبان عرفی چهچه می گویند و طرب انگیز هم باشد و مناسب مجالس لهو و لعب هم باشد که این حرام است و موسیقی به یک تعریف، ترکیب اصوات است به نحوی که خوش آیند باشد. لذا اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است. (جامع المسائل)
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
کلیه ی صداها و آهنگ های مناسب مجالس لهو و فساد، حرام است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
غنا عبارت از آوازی است که مشتمل بر ترجیع و صوت و طرب انگیز و مناسب با مجالس طرب باشد و موسیقی گاه بر غنا و گاه بر آلات مختلف موسیقی مانند تار، سنتور، دف و غیره اطلاق می شود.
موسیقی را اگر به همان معنای غنا و آوازها و سازها و بکار گرفتن آنها بدانیم، فراگرفتن موسیقی که از قدیم الایّام بین اهل لهو و بزم متداول بود و در کشورها و مناطق مختلف انواعی از آن بکار برده می شده و می شود همه حرام است. (جامع الاحکام)
استماع موسیقی
سؤال: حکم استماع موسیقی های صدا و سیما یا اداره ارشاد، ساخت و تعلیم و خرید و فروش ابزارآلات موسیقی چیست؟
حضرت آیه الله خامنه ای:
هرگـونه نوازندگـی مطـرب لهـوی که متناسب با مجالس عیش و نوش باشد حرام است.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
موسیقی اگر مطرب و مهیّج و مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و در غیر این صورت مانعی ندارد و مرکز پخش تأثیری در حکم ندارد.
حضرت آیه الله بهجت:
اگر موسیقی مطرب باشد استماع و خرید و فروش آن حرام است.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
آنچه در عرف مردم موسیقی می دانند استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلم و فروش آلات آن حرام است.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
کلیه صداها و آهنگ ها که مناسب لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف عام خواهد بود.
حضرت آیه الله تبریزی:
گوش دادن به موسیقی لهوی که مناسب مجالس خوشگذرانی می باشد جایز نیست و همچنین ساخت و تعلیم و خرید و فروش ابزارآلات موسیقی لهوی جایز نیست.
حضرت آیه الله سیستانی:
اگر موسیقی مناسب مجالس لهو و عیاشی نباشد حرام نیست.
شرکت در مجالس موسیقی
سؤال: شرکت کردن در مجالس جشن و عروسی که در آن برنامه های موسیقی اجرا می شود چگونه است؟
حضرت آیه الله خامنه ای:
شرکت در این گونه مجالس در صورتی که تأیید و یا تشویق گناهکار باشد حرام است.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
شرکت در مجالس لهو و لعب جایز نیست.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
جایز نیست.
حضرت آیه الله بهجت:
اگر موسیقی مطرب است شرکت جایز نیست.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
شرکت در مجلس گناه جایز نیست.
حضرت آیه الله تبریزی:
گوش دادن به موسیقی لهوی ولو در مجالس عروسی جایز نیست.
حضرت آیه الله سیستانی:
اگر موسیقی مناسب مجالس لهو و عیاشی است شرکت کردن جایز نیست.
حضور بی جهت زنان در معرض نامحرمان
سؤال: حضور زنان در کوچه و بازار بدون وجود ضرورت و سر و کار داشتن بیش از حد با نامحرمان چگونه است؟
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
مناسب نیست، بلکه در بعضی موارد جایز نیست.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
خلاف سنن اسلامی و التزام به عفت و پرهیز از اختلاط با بیگانه است.
حضرت آیه الله تبریزی:
مقتضای عفت آن است که از صحبت با نامحرم در غیر موارد حاجت پرهیز نماید و نیز در کوچه و بازار در صورتی که در معرض نگاه نامحرم باشد به غیر از مقدار حاجت و ضرورت مکث ننماید.
حضرت آیه الله بهجت:
جواز و عدم جواز دائر مدار اشتمال بر حرام و عدم آن است.
حضرت آیه الله سیستانی:
اگر با رعایت احکام شرعی باشد اشکال ندارد اگرچه بهتر ترک است.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
در برخورد و گفتگو با نامحرمان به گفتگوهای عادی اکتفا کنند.
چگونگی برخورد زنان با نامحرمان
سؤال: 1) برخورد زن همراه با چهره ی خندان و متبسّم با مردان نامحرم هنگام خرید از مغازه ها و سایر برخوردها چه صورت دارد؟
2) خندیدن با صدای بلند در خیابان توسط زنان و دختران و یا انجام برخی حرکات دیگر که موجب جلب توجه نامحرمان می شود چگونه است؟[2]
حضرت آیه الله خامنه ای:
1) صحبت کردن و خندیدن با نامحرم اگر موجب مفسده باشد جایز نیست.
2) از هر کاری که موجب جلب توجه نامحرم می شود باید پرهیز نمود.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
1) و 2) بطور کلی دختران و زنان باید در مقابل نامحرم به نحوی لباس بپوشند و راه بروند و صحبت کنند که موجب توجه و نگاه سوء و تهییج مردان نشوند و اگر کردند گناه بزرگ است.
حضرت آیه الله بهجت:
1) هر کاری که معرضیت ریبه و یا فتنه در آن است جایز نیست.
2) جایز نیست.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
1) اشکال دارد و هنگام ضرورت نباید از مکالمات عادی تجاوز کنند.
2) بهتر است زنان و دختران مسلمان از این گونه کارها بپرهیزند و اگر منشأ فسادی شود جایز نیست.
حضرت آیه الله تبریزی:
1) اگر از روی التفات کاری را که موجب جلب نظر اجانب شود انجام دهند اشکال دارد.
2) زن عفیف این کار را نمی کند بلکه اگر معرض تهییج شهوت برای یکی از طرفین باشد حرام است.
رفت و آمد و معاشرت با خانواده های لاابالی
سـؤال: معـاشرت و رفت و آمد خـانوادگی با خـانواده های لاابالی، معتاد و غیر مقید به محـرم و نامحـرم با تـوجه به اثرات منفی آن بر روی فرزندان چه صورت دارد؟
حضرت آیه الله خامنه ای:
رفت و آمد خانوادگی با افراد مذکور اگر مستلزم حرام یا همراه با خطر معتاد شدن فرزندان باشد جایز نیست.
حضرت آیه الله فاضل لنکرانی:
اگر مفسده داشته باشد جایز نیست.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
معاشرت با آنها آثار منفی دارد و چه بسا علاوه بر تأثیر اخلاق و رفتار آنها در بچه ها در بزرگترها هم مؤثر باشد ولی برای کسی که نهی از منکر بتواند انجام دهد و آنها را راهنمایی نماید اشکال ندارد بلکه مستحسن است.
حضرت آیه الله تبریزی:
مخالطه زن و مرد نامحرم و پسر و دختر بالغ نامحرم جایز نیست و معرض نشر فساد است و شارع حرام کرده است.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
در فرض سؤال جایز نیست.
حضرت آیه الله بهجت:
اگر مؤثر در آنها نیستید بلکه متأثر از آنها می شوید نباید با آنها معاشرت و رفت و آمد کنید.
حضرت آیه الله سیستانی:
بهتر است ترک شود مگر اینکه امید به تأثیر در آنها و هدایت آنها باشد.
فال گیری
سؤال: زنان یا مردانی در کنار خیابان ها و پیاده روها نشسته و برای مردم فال می گیرند و از گذشته و آینده خبر می دهند، آیا کار آنها مشروعیت دارد؟ و پول دادن به آنها جایز است؟
حضرت آیه الله خامنه ای:
کهانت حرام است.
حضرت آیه الله مکارم شیرازی:
کار آنها اشکال دارد و نباید پولی به آنها داد.
حضرت آیه الله بهجت:
مشروعیت ندارد.
حضرت آیه الله صافی گلپایگانی:
عمل مذکور جایز نیست و پول دادن در مقابل آن تضییع مال و گرفتن پول هم اکل مال به باطل و حرام است.
حضرت آیه الله تبریزی: فال اعتبار ندارد و اگر مشتمل بر کذب باشد حرام است و نمی شود به عنوان اجرت به آنها پول داد
پرسش مهم در این رابطه این است که: آیا برقراری روابط عاطفی و احساسی بین دو جنس مخالف- دختر و پسر- مفید است یا مضرّ؟ و به طور کلی دیدگاه قرآن کریم و عقل و منطق در این باره چیست؟
در فرهنگ دینی این گونه روابط عاطفی و عاشقانه تنها در چهارچوب «ازدواج» تعـریف شده است؛ لـذا فـراتر از قلمـرو ازدواج، برقـراری این روابط دارای آسیب ها و آفت های گـوناگونی است که در ذیل به آن اشاره می شود:
1- این گونه روابط عاطفی یک حالت پیش رونده دارد، به گونه ای که اگر شروع شد قابل کنترل نیست. این دوستی ها با یک نگاه آغاز می شود و نگاه تبدیل به لبخند، لبخند تبدیل به سخن و گفتگو و گفتگو منجر به قرار و مدار و آن نیز به ملاقات حضوری صمیمانه و این گونه ملاقات ها به تماس بدنی و... کشیده خواهد شد. لذا قرآن کریم می فرماید: «وَلا تَقربوا الفواحش»،نزدیک فحشاء و گناه نشوید، زیرا نزدیک شدن همان و افتادن در دام شیطان هم همان.
2- در این گـونه روابط و دوستی های عاطفی اولین نقطه و مرکزی که آسیب می بیند دستگاه شناختی و تصمیم گیری انسان یعنی «عقل» و «اراده» است. اساساً عقلانیت و احساسات با یکدیگر ناسازگارند. چشم عقل در فضـای مِـه آلـود احسـاسـات نمی تـوانـد واقعیت هـا را ببیند؛ لـذا علی (ع) می فرماید: «دوست داشتن چیزی انسان را کور و کر می کند.»
حـال اگـر انسـان برای ازدواج این روابط عـاطفی را برقرار کند، به دلیل اینکه در فضـای عـاطفی و احسـاسی به این موضـوع نگاه می کند، نمی تواند نگاهی واقع بینانه و شناخت عمیق و صحیحی از طرف مقابل داشته باشد؛ لذا تجربه نشان داده این گونه دوستی ها اکثراً به ازدواج ختم نمی شود و آنهایی هم که به ازدواج منجر شده، غالباً پس از مدتی به طلاق کشیده شده است.
3- این گونه روابط معمولاً موجب دلبستگی و دل دادگی شدید خواهد شد، که این دل بستگی ها، موجب از بین رفتن تمرکز فکر و نیروهای ذهنی و ارادی است. از بین رفتن تمرکز باعث افت تحصیلی شدید خواهد شد و انسان را از فتح قله های دانش و نوآوری و خلاقیت باز خواهد داشت.
همچنین این دلدادگی ها باعث تضییع عمر گرانقدر که تنها سرمایه اصلی سعادت دنیا و آخرت ماست، می شود. باید دانست روزی این روابط عاطفی به سردی و افول خواهد انجامید و وصال به فراق تبدیل خواهد شد، لذا دوام و پایداری نخواهد داشت و شایسته نیست انسان به امر گذرا و بی ثبات دل ببندد.
عشق هایی کز پی رنگی بود عشق نبود عاقبت ننگی بود
4- از دیگر آفت های این گونه روابط، احساس گناه و عذاب وجدان است که مانند خوره ای روح و روان انسان را فرسوده و متلاشی می کند.
5- اضطراب و تشویش خاطر، ترس و دلهره از دیگر آفت های این روابط است. اینکه انسان همواره ترس از آگاهی دیگران، روابط او با جنس مخالف را دارد و نیز ترس از رفتن آبرو و جایگاه اجتماعی انسان، موجب اضطراب و نگرانی او خواهد بود.
6- ضعف و سستی اراده، این گونه روابط پس از مدتی اراده و قدرت تصمیم گیـری و انجـام کـارهای بـزرگ و سرنـوشت ساز را از انسان سلب می کند.
7- غفلت از خداوند، از خود و از اهداف و برنامه های آینده و زندگی، از جمله دیگر آفت های این گونه روابط است. مهر و محبت خداوند و دوستان خدا تنها در دلی قرار می گیرد که جای اغیار و نامحرمان نشده باشد.
ای دلِ صد دِله دل یک دِله کن
مهر دگران را ز دلِ خود یله کن
یکبار بیا بر در ما از اخلاص
آنگاه اگر جواب نشنیدی گِله کن
8- در قـرآن کـریـم از ایـن گـونـه دوستی هـا نهـی شده است. قـرآن کـریم می فرماید: «وَلا متّخذات أخدان» و «وَلا متّخذی أخدان»، با کسانی ازدواج کنید که دوست پسر یا دوست دختر ندارند.
